Het is inmiddels ruim een halfjaar geleden dat de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State met haar uitspraken van 18 december 2024 opnieuw richting gaf aan het stikstofdossier. Sinds het sneuvelen van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in 2019 en vervolgens de snelheidsmaatregel en de bouwvrijstelling in 2022, werd intern salderen met stikstofruimte gezien als de belangrijkste overgebleven mogelijkheid om projecten die op zichzelf enige stikstofdepositie veroorzaken toch te kunnen realiseren. Met de uitspraken van 18 december 2024 zijn de kaarten opnieuw geschud en lijkt Nederland weer verder op het stikstofslot te zijn gegaan. In deze blog wordt kort uitgelegd hoe dat zit.
Natuurvergunning
Sinds 1 januari 2020 is een natuurvergunning nodig voor een project dat significante gevolgen kan hebben voor een Natura 2000-gebied. Of significante gevolgen op voorhand kunnen worden uitgesloten, wordt beoordeeld in de zogenoemde voortoets. Is dat het geval, dan is in de huidige systematiek van de natuurwetgeving geen natuurvergunning nodig. Als significante gevolgen van een project niet op voorhand kunnen worden uitgesloten, wordt de benodigde natuurvergunning alleen verleend als uit de zogenoemde passende beoordeling de zekerheid is verkregen dat het project de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied niet zal aantasten.
Vóór de uitspraken van 18 december 2024: intern salderen in de voortoets
Vóór de uitspraken van 18 december 2024 mocht in de voortoets rekening worden gehouden met intern salderen. Dat houdt in dat de gevolgen van het voorgenomen project mochten worden vergeleken met de gevolgen van de bestaande vergunde situatie. Als de gevolgen van het voorgenomen project niet groter zijn dan de gevolgen van de bestaande vergunde situatie op dezelfde locatie, dan werd aangenomen dat significante gevolgen waren uitgesloten en dat geen natuurvergunning nodig was.
Na de uitspraken van 18 december 2024: intern salderen in de passende beoordeling
De Afdeling bestuursrechtspraak heeft haar rechtspraak over intern salderen in haar uitspraken van 18 december 2024 gewijzigd. Intern salderen mag niet meer worden betrokken in de voortoets bij de vraag of significante gevolgen van een project op voorhand zijn uitgesloten. Intern salderen mag nog wel als mitigerende maatregel worden betrokken in de passende beoordeling bij de vraag óf een natuurvergunning verleend kan worden. Dergelijke maatregelen zijn maatregelen die worden ingezet om negatieve effecten van een project op Natura 2000-gebieden te voorkomen. Dat betekent dat voortaan vaker een natuurvergunning nodig zal zijn.
Additionaliteitsvereiste
De uitspraken van 18 december 2024 hebben bovendien tot gevolg dat intern salderen alleen mogelijk is als voldaan wordt aan het additionaliteitsvereiste. Dat houdt, kort gezegd, in dat intern salderen alleen als mitigerende maatregel kan worden ingezet als het beëindigen van de stikstofdepositie van de bestaande vergunde situatie niet al noodzakelijk is voor het behoud van de staat van instandhouding van de betrokken Natura 2000-gebieden. Voordat een natuurvergunning verleend kan worden, moet dan ook eerst worden onderbouwd dat er al voldoende natuurmaatregelen zijn getroffen om de natuurdoelen in de betrokken Natura 2000-gebieden te halen.
Gevolgen voor activiteiten die zijn gestart op of na 1 januari 2020
Voor projecten die tussen 1 januari 2020 en 1 januari 2025 fysiek zijn gestart en waarbij in de voortoets rekening is gehouden met intern salderen, zal alsnog moeten worden nagegaan of een natuurvergunning nodig is. De Afdeling bestuursrechtspraak heeft voor die projecten voorzien in een overgangsperiode van vijf jaar waarin het bevoegd gezag niet handhavend kan optreden.
Hoe nu verder?
De uitspraken van 18 december 2024 van de Afdeling bestuursrechtspraak maken duidelijk dat het realiseren van projecten door het stikstofprobleem alleen maar lastiger is geworden. De roep om een landelijke, politieke oplossing klinkt steeds luider. De komende periode zal moeten uitwijzen of de politiek Nederland langzaam maar zeker van het stikstofslot weet te krijgen.