Deze vraag heeft de bestuursrechter van de rechtbank Limburg als prejudiciële vraag gesteld aan het Europese Hof van Justitie. De aanleiding voor deze vraag was een beroepsprocedure over de verlening van een vergunning voor een nieuwe varkensstal met plaats voor meer dan 750 zeugen. De milieuorganisatie Varkens in Nood had geen zienswijze ingediend tegen de ontwerpvergunning. Volgens de bestuursrechter moest Varkens in Nood daarom op grond van artikel 6:13 Awb niet-ontvankelijk worden verklaard. Varkens in Nood betoogde dat een beroep op artikel 6:13 Awb in strijd is met het Verdrag van Aarhus.
Het Verdrag van Aarhus
Het Verdrag van Aarhus ziet alleen op milieuaangelegenheden. Wanneer het besluit onder de werkingssfeer van artikel 6 van het verdrag valt, moet vervolgens worden gekeken wie toegang heeft tot de bestuursrechter.
Het Verdrag van Aarhus maakt in artikel 2 onderscheid tussen ‘het publiek’ en ‘het betrokken publiek’. Simpel gezegd wordt met ‘het publiek’ bedoeld eenieder. Met ‘het betrokken publiek’ wordt min of meer een belanghebbende bedoeld. Maar let op: het begrip belanghebbende uit artikel 1:2 Awb komt niet volledig overeen met het begrip ‘betrokken publiek’. Check daarom altijd artikel 2 van het Verdrag van Aarhus.
Voormeld onderscheid speelt een essentiële rol bij de toegang tot de bestuursrechter. Artikel 9 van het Verdrag van Aarhus legt de toegang tot de bestuursrechter vast. Het tweede lid ziet op ‘het betrokken publiek’. Dit lid heeft tot doel om alleen ten aanzien van het ‘betrokken publiek’ (belanghebbenden) de waarborg te bieden dat zij bij de bestuursrechter kunnen opkomen tegen handelingen of besluiten die binnen de werkingssfeer van artikel 6 van het Verdrag van Aarhus vallen. Deze waarborg houdt in dat de Nederlandse wetgever geen voorwaarden mag stellen aan de toegang tot de bestuursrechter voor ‘het betrokken publiek’ (belanghebbenden).
Artikel 9 lid 3 ziet op de toegang voor ‘het publiek’ (eenieder). Dit artikel heeft tot doel dat de Nederlandse wetgever waarborgt dat ‘het publiek’, wanneer diegenen voldoen aan de eventuele in het nationale recht neergelegde criteria, toegang heeft tot bestuursrechtelijke of rechterlijke procedures om het handelen en het nalaten van privépersonen en overheidsinstanties aan te kaarten voor zover dit eventuele strijdigheid met bepalingen van het nationale milieurecht betreft. In het geval van ‘het publiek’ (eenieder) mag de Nederlandse wetgever dus wel voorwaarden stellen aan de toegang tot de bestuursrechter.
Uitspraak Hof
Het Europese Hof van Justitie heeft geoordeeld dat artikel 9 lid 2 van het Verdrag van Aarhus zich ertegen verzet dat de toegang tot de bestuursrechter voor ‘het betrokken publiek’ afhankelijk gesteld wordt van de deelname aan het besluitvormingsproces dat tot de vaststelling van het bestreden besluit heeft geleid. Dat er een uitzonderingsgrond bestaat, namelijk wanneer de belanghebbende het niet indienen van die zienswijze redelijkerwijs niet kan worden verweten, doet daar niets aan af.
Dit ligt anders als het gaat om ‘het publiek’. Het Europese Hof van Justitie heeft geoordeeld dat artikel 9 lid 3 van het Verdrag van Aarhus zich er in die gevallen niet tegen verzet dat de toegang tot de bestuursrechter afhankelijk wordt gesteld van de deelname aan het besluitvormingsproces dat tot de vaststelling van het bestreden besluit heeft geleid.
Conclusie
Op grond van deze uitspraak mag een lid van ‘het betrokken publiek’ (belanghebbenden), waardoor geen zienswijze is ingediend, niet uitgesloten worden van beroep. Artikel 6:13 Awb is in deze gevallen in strijd met het Verdrag van Aarhus. Deze uitspraak leidt tot verruiming van de toegang tot de bestuursrechter.
Dit ligt anders in het geval van ‘het publiek’. Een lid van het publiek die een zienswijze heeft ingediend (en op grond van de nationale wet daartoe in de gelegenheid is gesteld) mag, wanneer het milieuaangelegenheden betreft, niet elke mogelijkheid van beroep worden ontzegd. In die gevallen mag wel het ingestelde beroep afhankelijk worden gesteld van het doorlopen van de bestuurlijke voorprocedure.
Wil jij weten of je valt onder het begrip ‘het betrokken publiek’ neem dan contact met ons op.